Sayılarla 2022

Giriş

Âdettir, geride bırakılan yılı açıklayan veriler genellikle yıl bitmeden paylaşılır ve ayaküstü yorumlanır. Fakat bunu o kadar çok kişi, o kadar farklı alanda yapar ki; günün sonunda aklımızda bir kısım sayılar ve anlamsız “çıkarımlar” kalır. Böylece yıl sonu değerlendirmeleri yıl sonu karmaşasına dönüşür.

Bunun bir sebebi de herkesin yalnızca kendi uzmanlık alanıyla sınırlı kalmasıdır. Hâlbuki bir alandaki sayıları paylaşmak değil yorumlamak uzmanlık gerektirir. Dolayısıyla yorumları yalnızca ilgilendiğiniz alanlarla sınırlı tutup çok daha geniş bir çerçevede “veri aktarımı” yapabilirsiniz.

Ben tam olarak bunu yapmak niyetindeyim. Herkes 2022 verilerini paylaşmış hatta kimileri 2023 tahminlerini bile araya sıkıştırmışken, ben tam da şimdi, 2022 senesini ilgilendiren bazı verileri paylaşıyorum. Kimsenin gideceği yeri hatta yönü bile bilmediği ama yine de hızlı, çok hızlı davrandığı; sürekli acele etmemizin dikte edildiği zamanımızda yalnızca iki hafta geciktirdik diye bir konunun eskiyeceğine inanmıyorum. Belki “anda yaşayan” insanlar eskimiş olabilirler ama veriler ortada duruyor ve biz 2023’le el sıkışalı henüz yirmi gün oluyor.

Bu yazıda; Google, Duolingo, Pinterest ve Meet Glimpse’den derlediğim verileri, Data Portal henüz 2023 raporunu açıklamadığı için, aynı kurumun 2022 raporunun temel göstergeleri eşliğinde ele alacağım. Bu kuruluşların raporlarında Türkiye’yle ilgili ayrıntıları yakalamaya çalışırken; TÜİK’ten toparladığım verilerden yararlanarak ülkemizi ilgilendiren bazı konularda istatistikler paylaşacağım. (TÜİK’in ekonomi verilerini değil nüfus ve haberleşme ağırlıklı istatistiklerini kullanacağım.)

Esas ilgi alanım bilişim olduğu için verilerin ağırlığını internet kullanımının çeşitli görünümleri oluşturuyor. Fakat yazımız bununla yetinmiyor ve bazı nüfus istatistiklerini, yine internetle bağlantılı olsa da kimi sektör ve/veya şirketlerin yükselişini ve tabii ki benim yorumlarımı içeriyor.

Hazırsanız, “Sayılarla 2022” turuna başlayabiliriz.

Türkiye’de Kaç İnternet Abonesi Var?

TÜİK’in 19 Aralık 2022’de yayınladığı istatistiğe göre ülkemizin nüfusu 84 milyon 680 bin 273’müş.

2021 verilerine göre cep telefonu abone sayısı 86 milyon 288 bin 834 olurken; internet aboneleri onu da geçerek 88 milyon 164 bin 739’u bulmuş. (Nüfusun üzerinde abone sayısı gösteren her iki veri için de birden fazla hat sahibi olanları, işyerlerini ve tabii mültecileri hesaba katmak gerekiyor.)

Yine TÜİK verilerine göre, sektör fark etmeksizin, büyük şirketlerin internet sitesine sahip olma oranı %90’ın üzerinde görünüyor. İnternet sitesi üzerinden satış yapma oranı ise, birçoklarının tahmininin tersine, oldukça mütevazı bir oranda seyrediyor: ortalama %19.3. Konaklama ve yiyecek hizmeti veren şirketlerde bu oran %40’ın biraz üzerine çıkıyor ki, zaten bu sektörler açık ara en fazla internet üzerinden alışveriş yapılan alanları teşkil ediyor. (Ayrıntı için linke tıklayıp İstatistiksel Tablolar bölümünü inceleyebilirsiniz.)

Anlaşılan internete erişim ve kullanım konularında çok yüksek oranlara sahipken; henüz internet sitelerini para kazandıracak mecralar olarak kabul etmiyoruz. Tabii alışveriş özelliğine sahip internet sitesi oranının bu derece düşük çıkmasında esas etken, içinde “her şeyin” satıldığı bazı uygulamaların adeta bir aracı işlevi görerek tekele dönüşmesidir. Reel ekonominin en büyük problemlerinden birisini “ne üreten ne tüketen” aracıların fazlalığı kabul edenler için kötü bir haber söz konusu.

Öteki taraftan, burada, internete erişimin insan davranışları üzerindeki etkisini konuşmak isteyenlere de kötü bir haber var. Çünkü verilerin söylediğine göre internetin bizi değiştirdiğinden daha fazla biz onu değiştiriyoruz. En azından yoğun kullandığımız bölümleri için bu tespitin geçerli olduğunun tartışma kabul etmeyeceğini zannediyorum.

Data Portal: İnternette Ne Kadar Zaman Harcıyoruz ve Ne Yapıyoruz?

Data Portal verilerini her sene ocak ayının sonunda yayınladığı için bu yazıda 2023’ün değil 2022’nin raporunun bazı temel verilerini paylaşıyorum. Bunları, bir yıl eski de olsa, paylaşma amacım hem aşağıda daha detaylı gireceğimiz trendlerin temeli olan internet kullanımı hakkında temel bilgileri vermek; hem de Data Portal 2023 raporunu yayınladığı zaman kıyaslama imkânı elde etmek. (Raporun tamamına ulaşmak için tıklayın.)

“Dijital 2022: Küresel Görünüm Raporu’na” göre dünya üzerindeki 4.95 milyar insan internet, 4.62 milyar insan ise sosyal medya kullanıyor. Geçen sene 192 milyon insan internet kullanmaya başlamış, 424 milyon insansa bir sosyal medya hesabı açmış.

16-64 yaş aralığındaki internet kullanıcılarının gün içinde hangi mecralarda vakit geçirdiklerinin ortalamasını aşağıda görüyorsunuz.

Buna göre vaktimizin 7 saate yakınını internette geçiriyoruz. 3 saatten fazla televizyon izlerken; 2 saat kitap okuyor ve 1.5 saat müzik dinliyoruz.

Peki bir günümüzün neredeyse üçte birini harcadığımız interneti hangi amaçla kullanıyoruz? İlk sırada “bilgi edinmek” geliyor. Bu sebebi “arkadaşlar ve aileyle iletişimde kalmak” takip ediyor. “Etkinliklerden haberdar olarak güncel kalmak” ise üçüncü en önemli sebebi oluşturuyor. Cevapların tamamına aşağıdaki görselden ulaşabilirsiniz.

Data Portal’dan alacağım son istatistik, mobil cihazlara dair olacak. Buna göre cep telefonlarının internet trafiğindeki payı %54.4’ü bulmuş. Geçtiğimiz senelerle kıyaslama yapabilmeniz için bu görseli de aşağıya iliştiriyorum.

Google Raporları

2022’de küresel ölçekte en fazla aranan sözcük “wordle” olmuş. “Kelime” anlamına gelen bu sözcük aynı zamanda bir bulmaca oyununun adı. Dünya’nın dört bir tarafındaki dostlarımız bütün sene boyunca bıkmadan usanmadan bu basit oyunu oynamışlar. Eskiden gazete eklerinde yer alan kelime bulmacalarını andıran Wordle’ı birçok gazetenin sitesinden bulabiliyorsunuz. Mesela ben yazının başına oturduğumda New York Times’ın Wordle’ına tutuldum ve bu kelimenin neden en çok aranan olduğunu anladım. (Göz atmak isterseniz NYT’nin linki.)

Dünya genelinde en çok merak edilen haber konusu Ukrayna’yken; en fazla aranan insan Johnny Depp olmuş. (İkisinin de şaşırtıcı olmadığını not düşmek istiyorum. Daha fazla benzerlik bulurum ama yazıyı tehlikeli sulara sürmek istemiyorum.)

Federer’in emekli olduğu, Nadal’ın iki Grand Slam kazandığı yılın en fazla “googlelanan” sporcusu Novak Djokovic. İnatçı Sırp’ın garip bir etkisi var. Yılın en fazla aranan spor terimi ise tabii ki “Dünya Kupası”…

Küresel çapta en fazla aranan şarkıysa Keisya Levronka’nın “Tak Ingin Usai” isimli şarkısı olmuş. (Yazının kalanını Endonezyalı genç şarkıcının eşliğinde okumak isterseniz üzerine tıklamanız yeterli.)

Türkiye’yi ilgilendiren Google raporuna gelmeden önce Almanya’nın istatistiklerinde dikkatimi çeken bir bilgiyi not düşmek istiyorum. Daha doğrusu Almanların “Putin hayranlığını”…

Almanlar 2022 boyunca en çok “Ukraine” kelimesini aramışlar. Bilhassa Soğuk Savaş esnasında ülkelerinin yarısı Rus hegemonyasında bulunan ve Rus doğalgazına göbekten bağlı olan Almanya’nın bu krizi yakından takip etmemesi garip olurdu. Özellikle savaşın ilk günlerinde süreci Alman kanallarından da izlemiş birisi olarak söylemeliyim ki, Almanlar çok korktular. Fakat şimdi korkuyu üzerlerinden attıklarını ve hatta yeniden bir silahlanma programı başlattıklarını görüyoruz. (İlk iki silahlanma teşebbüsleri dünya savaşlarına sebebiyet vermişti. Bu yüzden yakından izlemekte fayda var.)

Gelelim Putin’e… Almanların yıl içinde en çok aradığı isim Putin olurken, en çok aranan politikacı da Putin olmuş. En çok aranan memler Putin’le ilgiliyken; “Wie fragen”ların başında da “Wie alt ist Putin” yani “Putin kaç yaşında” sorusu geliyor.

Almanları Putin’le baş başa bırakıp cennet vatanımız Türkiyamızın verilerine bir göz atalım.

Türkler Google’a Ne Sormuş?

2022 senesinde ülkemizde en çok aranan kelime “Dolar/TL” olmuş. İnanın nedenini bilmiyorum. Sanki ekonomik kriz varmış veya “oynak kur” denilen bir şeyden şikâyet etmemizi gerektirecek sıkıntılar yaşanıyormuş gibi… Neyse, en çok arananların ikinci sırasında bir soru yer alıyor: “Bayram tatili kaç gün?”

Yıl boyu en fazla merak edilen isim Galatasaray’ın forveti Icardi olmuş.

“Rüyada…” başlıklı aramalarda en çok “deprem olması” araştırılmış. (Hayırlara vesile olsun diyelim.)

Daha ilginci “Ben neden…” kalıbı kullanılarak yapılan aramaların içinde “Ben neden sevilmiyorum” sorusunun ilk sırada çıkması. Bu listenin ilk beşinin tamamını vermek istiyorum. İkinci sırada “Ben neden bu kadar çirkinim”, üçüncü sırada “Ben neden doğdum”, dördüncü olarak “Ben neden dışlanıyorum” ve beşinci sıradaysa “Ben neden eziğim” soruları yer alıyor.

“Ben neden sevilmiyorum” sorusu, yıl boyu sorulmakla beraber, 4-10 Aralık tarihleri arasında zirveye çıkmış. Umuyorum, bunlar ergenlik hezeyanıyla saçmalanmış şeylerdir ve yine umuyorum ki yaşı küçük insanlar tarafından yazılmıştır. Aksi takdirde ciddi bir umutsuzluk problemiyle karşı karşıyayız demektir, eğer ülkece sözleşip Google’ı trollemiyorsak…

Yıl boyunca “Kim” zamiri kullanılarak en fazla sorulan soru adaya kimin veda ettiği olmuş: “Survivor kim elendi”.

İncirin nasıl oluştuğu en çok merak edilenler arasında ilk sırada yer alırken; “Nasıl olunur” kalıbıyla en çok aranan şeyse “Özel Güvenlik nasıl olunur” sorusu olmuş. (Google’ın Türkiye trendleri raporuna ulaşmak için tıklayın.)

Duolingo: Kim, Hangi Dili Öğreniyor?

Benim de 900 küsur günlük sadık bir kullanıcısı sıfatıyla verilerimi paylaşarak “yardımcı” olduğumu düşündüğüm Duolingo Dil Raporu’na gelelim. Biliyorsunuz Duolingo dünyanın en fazla kullanılan dil öğrenme uygulamalarının başında geliyor. (500 milyondan fazla kullanıcısı var.)

Duolingo kullanıcılarının öğrendikleri diller arasında ilk sırayı, pek de şaşırtıcı olmayan bir biçimde, İngilizce alıyor. Dünya’nın 119 ülkesinde en fazla öğrenilen dil İngilizce olurken; 34 ülkede İspanyolca, 22 ülkede Fransızca ve 8 ülkede Almanca zirvede bulunuyor. 4 ülkede en fazla öğrenilen dil olan Korece 2022’de yükselen diller arasında göze çarpıyor.

Dünya’da en fazla öğrenilen “ikinci diller” arasında zirvede Fransızca oturuyor. Tam 74 ülkede insanlar, ikinci bir dil olarak Fransızcayı tercih etmişler. 47 ülkede İspanyolca, 16 ülkede Almanca en fazla öğrenilen “ikinci” dilleri teşkil ediyor. İkinci diller içinde 6 ülkede öğrenilen Çince bu yıl yükselişe geçen dillerin başında geliyor.

Neden Dil Öğreniyoruz? Kaç Dil Öğreniyoruz?

Pandeminin yavaş yavaş hayatımızdan çekilmesiyle birlikte insanlar seyahat etmeyi yeniden bir dil öğrenme amacı olarak tanımlamaya başladılar. Duolingo raporuna göre “seyahat etmek” dil öğrenme amaçlarının başında geliyor. Duolingo Dil Raporu’nun 2020’den beri yayınlandığını gözönüne alırsak, ilk kez bu kadar yüksek bir orandan bahsediyoruz.

Diğer taraftan birçok ülkede insanlar bulundukları memleketin dilini öğrenmeye başlamışlar. (Belki de Duolingo’yu bu amaçla kullanmaya başladılar daha doğru olacak.) Bunların çoğunluğunu mültecilerin ve mevsimlik işçilerin oluşturduğu tahmin ediliyor.

Duolingo raporundan öğrendiğimiz bir başka trend ise insanların birden fazla dil öğrenme hevesinin gittikçe yaygınlaşmasıdır. Bu işte başı Finlandiya çekiyor, onu Birleşik Krallık izliyor.

Bütün etkenler değerlendirildiğinde 2022 yılında Duolingo vesilesiyle öğrenilen 10 dil, sırasıyla, şunlardan oluşuyor: İngilizce, İspanyolca, Fransızca, Almanca, Japonca, İtalyanca, Korece, Çince, Rusça ve Hintçe.

2021’de 5 ülkede en fazla öğrenilen ikinci dil olmayı başaran Türkçe, bu sene hiçbir ülkede ilk ikiye giremedi. Geçen seneki başarıyı Türk dizilerine yoran Duolingo ekibi, galiba haklıydı. İnsanlar dışarı çıktıkça ticari ve kültürel sebepler televizyonun önüne geçti.

Diğer taraftan Türklerin en fazla öğrendiği diller 2022’de de değişmedi. İlk sırada İngilizce, ikinci sırada Almanca yer alıyor.

(Duolingo 2022 Dil Raporu’na ulaşmak için tıklayın.)

Pinterest: Hayatın Farklı Alanlarında Öne Çıkanlar

Pinterest verilerini “Kağıt yok olacak ağbi” diyenlere kötü bir haberle açalım: 2022 aramalarında origami başta olmak üzere “kağıt sanatları” %1725’lere varan oranlarda artış göstermiş.

Özellikle pandemi döneminde insanlarla aramıza “sosyal mesafe” koymamızın doğal sonucu olarak konuşarak terapi süreci takip etmek gerilemişti. Pinterest bu sürecin geçici olmadığını, yeni kuşakların müzik terapisi ve günlük tutma gibi yöntemlerle kendi meselelerine yoğunlaştıklarını haber veriyor. Özellikle yazarak iyileşmenin (veya benim daha çok sevdiğim tanımla “yazarak var kalmanın”) %3755’lere varan oranlarda artışla aranması Pinterest’in iddiasını destekleyen en önemli delil olarak kabul edilebilir.

Son olarak; basit egzersizlerin, özellikle “duruşları” eleştirilen yeni kuşak tarafından %100’ün üzerinde aranması, gelecek adına önemli ve sağlıklı bir trend olarak öne çıkıyor. 

(Bazı ilginç bulduğum sonuçları aktardığım raporun tamamına tıklayarak ulaşabilirsiniz.)

Meet Glimpse: Ne Yiyip İçiyoruz? Nasıl Ödüyoruz? Nereden Çalışıyoruz?

Meet Glimpse’in birçok mecradan (Google, Tiktok, Instagram, Reddit, Youtube, Twitter, Amazon) derlediği verilere göre; geçtiğimiz yıla göre %350 artış gösteren “Bento kek” yılın en çok aranan yiyeceği olmuş.

Yılın içecek trendi ise içecek sayılmasa da musluk suyunu kendi içinde rafine ederek sağlıklı bir biçimde tüketmenizi sağlayan “Air up” şişeleri olmuş. Arama artış hızı, geçen seneye göre, %632.

Yapay zekâ alanında yükselişe geçen startupları incelediğimizde birisi sayı ötekisi oran olarak tavan tapan iki şirketi buluyoruz. İlki 77 bin kez aranmasına rağmen geçen seneye göre tam %1020 artış gösteren akıllı yazma asistanı Rytr olmuş. %978’lik artış oranıyla ikinci sırada yer almasına rağmen, 4.3 milyon kez aranan OpenAI onu takip ediyor. (Malum OpenAI, ChatGPT’yi geliştiren şirket.)

Büyük meblağları sizin için bölen ve ödemelerinizi bütçenizle dengelemenize yardımcı olan Koalafi uygulaması yılın ödeme trendlerinde ilk sırada yer alıyor. (Geçen seneye göre %436 oranında daha fazla aranmış.) Hızlı ödeme yapma imkânı sunan VenmoPay ise Avrupa kıtasında en çok aranan “ödeme uygulaması” olmuş.

Meet Glimpse’in seyahat hakkındaki verilerine gelelim. TrovaTrip şirketi geçen seneye göre %214 daha fazla aranarak en fazla merak edilen seyahat uygulaması olmuş. Bilhassa uluslararası seyahat edenler için Sim kart kolaylığı sağlayan Holafly’ın artış oranı ise %905’i görmüş. Özellikle arabayla seyahat edenlere bir nevi “yardımcı sürücü” olarak hizmet eden Ooono ise globalde de yükselirken, esasen Avrupa kıtasının en fazla merak ettiği seyahat aygıtı olmayı başarmış. (Küreselde arama artış oranı %35, Avrupa’daysa %98.)

Pandemi sonrası dünyasının en önemli trendlerinden birisi de uzaktan çalışma oldu. “Peki bu çalışanlar birbirleriyle nasıl iletişim kuracaklar” sorusuna cevap olarak tasarlanan uygulamalardan BuzzCast geçen seneye göre %556 daha fazla aranarak bu alanda liderliğe oturmuş. Toplantılarda ekran paylaşmak değil proje tasarlamak isteyenlerin en fazla araştırdığı uygulama ise geçen seneye göre %189’luk bir artış gösteren Miro Board olmuş. Yine işletmeler için bulut tabanlı telefonla görüşme imkânı sunan Aircall %111’lik artışla en çok arananlar arasına girmeyi başarmış.

(Önemli bulduğum bazı verileri paylaştığım Meet Glimpse’in farklı konulardaki istatistiklerine ulaşmak için tıklayın.)

Sonuç Yerine

Nispeten dağınık kabul edilebilecek verileri toparlayıp bir sonuç yazmak ilginç görünebilir. (Eğer akademi kökenliyseniz başka sıfatlar da kullanabilirsiniz.) Halbuki yazının temel iddiasını, yani “farklı alanlarda veri paylaşımını”, hatırlarsak; aslında bu yazının akademik bir iddia taşımadığını kolaylıkla çıkarabiliriz. Hatta daha ileri giderek akademi karşıtı bir yazı bile bulabiliriz.

Belirli alanların yalnızca uzmanlar tarafından yorumlanmasına hiçbir itirazım olmamasına rağmen, bu alanların birilerinin inhisarına bırakılmasına karşıyım. Bu yüzden cahili olduğum konular haricinde her meselede “sınır ihlali” yapmaya çalışıyorum.

Birlikte yaşamanın önünde büyük bir tehlike olarak, hayatı “sadece baktığı yerden gören” insanları kabul ediyorum. “Her şeyin her şeyle” ilgili olduğu bir dünyada; tek bir alanın açıklamalarının bizi kurtarması ihtimali yoktur. Bu yüzden “multidisipliner” olmak artık bir hoş bir özellik değil, şarttır.

Dünya’yı kurtarma çalışmalarını şimdilik biraz öteleyerek, 2023’te dünya genelinde resesyon beklendiğini haber vermek istiyorum. Demek ki ekonomik olarak kötü bir yılı geride bırakmış Türkler olarak; daha kötüsüne hazırlanmalıyız.

Yukarıda, internet temelli de olsa, birçok farklı iş koluna değinmemin sebebi de buydu. Anlaşılan çok azımız “tek iş” yaparak hayatta kalabileceğiz. “Ek iş” dönemi yükselişte. Bunun bir istisnası dışarıya iş yapabilmek. Bu da dil meselesini neden verilere sokuşturduğumu açıklıyordur umarım.

Diğer taraftan, insanların Google’la başbaşa kaldıklarında ne kadar garip davranışlar sergilediklerinin cevabını adı geçen şirketin 2022 raporunda gördük. Hakikaten aklı başında bir insan hangi amaçla Google’a “Ben neden sevilmiyorum” yazar? Psikologları göreve davet ediyorum.

Sonsöz olarak; her ne kadar bu yazıda ekonomi temelli verilerle ilerlesek de hayatın paradan ve sayılardan ibaret olmadığını hatırlatmak istiyorum. Özellikle yıl sonu verilerini seviyorum. Ben de kaç kitap okuduğum gibi bilgileri yıl sonunda topluyorum ve kendime not veriyorum. Sayılarla bir şeyleri sınamak doğruluk ihtimalini müthiş artırıyor. Fakat “ölçmek, değerlendirmek, yorumlamak” gibi eylemler işimin bir parçası olsa da; hala sayıların insanları yorumlarken aciz kaldığına inanıyorum. Tam tersine değil…