Okuduklarım (Ocak 2025)

Yeni ne demek? Eskinin hükmünü bitirdiğini ilan etmek dışında yani... 

Mesela umut demek olabilir mi? İlerleme? Belki. Ama daha çok hareket demek sanki. Diğer taraftan inşa veya icat da yeniyle birlikte gelir. Yıkım ve temizlik gibi... 

Şimdi birçok bilimci kafa "yeni düzenden" bahsediyorlar. Kim getirecekmiş bu "yeni" düzeni? Eski düzenin muktediri, birkaç yaşlı adam... 

Yaşlı adamlar yeni şeyler yapamazlar sevgili okurlar. Fakat yaşlı yazarlar yeni şeyler yazabilirler. Mesela Edward H. Carr gibi... 

2025 yılının ilk "Okuduklarım" baskısında iki kitap yazacağım sizlere. Yeni yıl şerefine formatı biraz değiştirdim, belki kapak fotoğrafından anlamışsınızdır. 

Mesela listeyi de ortadan kaldırdım, kitapların dökümünü doğrudan veriyorum. Seriyi daha akışkan bir hâle dönüştürdüm. Akışkan ne demekse(!) 

Neyse, kendimle kavgaya girişmeden, ele alacağım kitaplara girişeyim artık. Hazırsanız başlayalım. 

***

Ayın Kitabı: Tarih Nedir? - Edward Hallett Carr (İletişim Yayınları, 2002, Çeviren: Misket Gizem Gürtürk)

Aslında bu kitabı ikinci okuyuşum. Bir çalışma vesilesiyle yeniden göz atayım dedim, kendimi yine okurken buldum. Edebi bir iddia taşımayan bir kitabı ikinci kez okuyabiliyorsanız, o kitap, iyi bir kitaptır. Dolayısıyla "ayın kitabı" olmayı hak eder. 

Carr, tarihçisi bol bir memleketin evladı. Hakikaten İngilizler çok sayıda tarihçi yetiştirmiş bir millet. Bir şeyden çokça yetiştiriyorsanız hangisinin "kaliteli" olduğunu merak etmeye başlarsınız. Bu kitabın amacı da bu: kaliteli tarihi ortaya çıkarmak. 

Kitap tarih felsefesinden bahsetmiyor, güncel tartışmalar denen garabete de yüz vermiyor. Sadece işini yapıyor. Carr'ın bir dizi konferansından kitaplaştırılan eserde tarih, tarihçi, gerçek, ahlak, olgu, nedensellik gibi kavramlar sadeleştirilerek ele alınıyor. 

"Tarih hakkındaki görüşümüz toplum hakkındaki görüşümüzü yansıtır" diyen Carr şöyle yazıyor:

"Tarihçi ve tarihin olguları birbirleri için gereklidir. Tarihçi olguları olmaksızın köksüz ve boş, olgular tarihçileri olmadan ölü ve anlamsızdır. Bundan ötürü, "Tarih nedir?" sorusuna ilk cevabım şu olacaktır: Tarihçi ile olguları arasında kesintisiz bir karşılıklı etkileşim süreci, bugün ile geçmiş arasında bitmez bir diyalog." (s.35)

Başka? 

"Burckhardt'ın deyişiyle, tarih "bir dönemin öbüründe kayda değer bulduklarının yazımı"dır. Geçmiş, bizim için bugünün ışığında anlaşılabilir ve bugünü tümüyle ancak geçmişin ışığında anlayabiliriz. İnsanın geçmiş toplumunu anlamasını ve bugünün toplumuna daha çok egemen olmasını sağlamak tarihin çifte işlevidir." (s.64) 

Tarihin başka işlevleri de vardır. Carr kitapta değiniyor. Eğer tarih hakkında kısa ama etkili bir şeyler okumak istiyorsanız, bu kitabı gönül rahatlığıyla tavsiye ederim. 

***

Çavdar Tarlasında Çocuklar - J. D. Salinger (Yapı Kredi Yayınları, 2014, Çeviren: Coşkun Yerli) 

Bazı kitapların ismini o kadar duyarsınız ki, bir noktadan sonra okudum sanırsınız. Çavdar Tarlasında Çocuklar benim için o tür kitaplardan. Geçtiğimiz ay ilk kez okumama rağmen ismini çokça duymamdan olsa gerek zaten okudum sanıyordum. Amerikan edebiyatının usta ve huysuz kalemlerinden olan Salinger, geçmişinde travmalar dolu, bugünü anlamsız ve yarını karanlık bir genç adamın başından geçen birkaç haftayı anlatıyor... Daha fazla "spoiler" vermiyorum. Sahici bir roman okumak istiyorsanız, ilk yayınladığı günden buyana ününden bir şey kaybetmemiş olan bu kitabı okuyabilirsiniz. 

***

Umarım faydalı olmuştur. Önümüzdeki ay, yeni kitaplarla, buluşmak dileğiyle...